Gıda Ürünlerinin Tatları Telif Hakkıyla Korunmaya Elverişli Değildir.

Bir gıda ürününün tadı “eser” olarak tanımlanamaz.

Uzun zamandır beklenilen gıda ürünlerinin tatlarının telif hakları koruması altına alınıp alınmayacağı kararı Avrupa Birliği Adalet Divanı (European Union Court of Justice) sonuca bağladı. AB Adalet Divanı kesin ve net bir şekilde tanımlanamayan ve kişiden kişiye farklılık gösteren “tat hissi”nin telif hakkı koruması altına alınamayacağına hükmeden bir karara vardı. Bu karar ile Divan, bir şeyin “eser” sıfatına haiz olması için daha önceden belirlenmemiş şartların varlığını arayarak bir bakıma “eser” tanımına yeni kriterler getirildi.

“Haksenkaas” 2007 yılında Hollandalı bir sebze ve taze ürünler perakendecisi tarafından bulunan yayılabilir krem peyniri ve taze otlu bir daldır-ye ürünüdür. Ürünün fikri mülkiyet hakları perakendeciden Hollanda hukukuna tabi olan şu anki hak sahibi şirkete, Levola ’ya devredilmişti.

Ocak 2014 den beri Hollanda hukukuna tabi olan Smilde şirketi Hollanda’daki bir süpermarket zinciri için “Witte Wievenkaas” adında bir ürün üretmekte.

“Witte Wievenkaas” ın üretimi ve satılması “Haksenaas” ın tadının telif hakkını ihlal ettiğini düşünen Levola, Hollanda mahkemelerine “Witte Wievenkaas”ın üretiminin ve satışının durdurulmasını talep etti. Levola’nın iddiasına göre “Haksenaas” telif hakkı tarafından korunan bir eser ve “Witte Wievenkaas”ın tadı bu eserin bir taklidi.

Başvuru üzerine duruşma başlatan Gerechtshof Amhem-Leeuwarden ( Bölgesel Temyiz Mahkemesi, Amhem-Leeuwarden, Hollanda) Adalet Divanına telif hakları yönetmeliğine göre bir gıda ürününün tadının koruma altına alınıp alınamayacağını sordu.

Bugünkü muhakemeye göre bir gıda ürününün tadının telif hakları yönetmeliği tarafından koruma altına alınması için yönetmelikteki “eser” tanımına uyabilir olması gerektiğini mahkeme açıkça belirtiyor. Her şeyden önce “eser” sınıflandırması yapılması için mevzubahis şeyin orijinal bir fikir ürünü olması gerekiyor. İkinci olarak bu fikir ürününün bir dışavurumu olmalı.

Dünya Ticaret Örgütünün çalışma alanı içinde kabul edilen ve Avrupa Birliğinin de kabul ettiği Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşmasına ve AB’nin de taraf olduğu WİPO Telif Hakları Anlaşmasına uygun olarak, telif hakları koruması somut ifadeleri kapsayabilir fakat fikirleri, prosedürleri, işlem şekillerini ya da matematiksel kavramları kapsamaz.

Bu doğrultuda yönetmelikte bahsedildiği gibi bir “eser ”in olması için telif hakkı ile korunan mevzubahis şeyin yeterli kesinlikte ve objektiflikte tanımlanabilir olması gerekir.

Bu bağlamda mahkeme bir gıda ürününün tadının yeterli kesinlikte ve objektiflikte tanımlanabilir olmadığına karar veriyor. Örneğin kesin ve objektif olarak ifade edilebilen bir edebi ürünün, sinematografik veya müzikal çalışmanın aksine gıda ürününün tadı temelde sübjektif ve değişken olan tat alma hissi ve deneyim ile tanımlanabiliyor. Gıda ürününün tadı farklı faktörlerle birlikte ürünü tadan kişinin yaşı, yeme içme tercihleri ve alışkanlıklarına bağlı olduğu gibi tadım yapılan ortama da bağlı kalıyor.

Üstelik şu durumdaki bilimsel gelişme ile teknik anlamda kesin ve objektif olarak bir gıda ürününün tadını ona benzer tat ve özellikteki başka ürünlerden ayırt edilemez.

Mahkeme sonuç olarak bir gıda ürününün tadının bir “eser” olarak sınıflandırılamayacağını ve yönetmeliğin telif hakkı koruması altına alınamayacağını hükmediyor.

Mahkeme kararı tersi yönde olmuş olsaydı firmalar belirsiz ve özensiz telif hakkı iddiaları ile piyasayı daraltıp belli bir üründe tekel olma şansı yakalayabileceklerdi. Daha önce telif hakkı ile korunmayan gıda sektöründe ani bir değişikliğe yol açabilecek olan aksi karar, piyasada ani tekelleşme hareketleri görülebilecekti.

Kararda dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da gelecek kararlar için serbest bir alan bırakmış olmasıdır. Günümüz şartları ve bilimsel gelişmeler dolayısı ile kesin ve objektif bir tat duyusu verisi alamadığımızı belirten mahkeme bu lafzın mefhum-u muhalifinden ileride gerekli bilimsel ilerleme kaydedilirse gıda ürünlerinin tatlarının da telif hakkı konusu olabileceğini işaret ettiği anlaşılıyor.